ว่านหางจระเข้ วิธีปลูก การดูแล สรรพคุณ และประโยชน์ครบวงจร

ว่านหางจระเข้ (Aloe vera) เป็นหนึ่งในสมุนไพรที่มีชื่อเสียงโด่งดังและเป็นที่รู้จักทั่วโลก ด้วยสรรพคุณทางยาและความงามที่มีมาอย่างยาวนานหลายพันปี ทำให้ได้รับการขนานนามว่า “สมุนไพรมหัศจรรย์จากธรรมชาติ” ชื่อ “ว่านหางจระเข้” มาจากลักษณะใบที่เรียวยาวและมีหนามด้านข้าง คล้ายกับหางของจระเข้

ข้อมูลทั่วไปของว่านหางจระเข้

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น

ลำต้นสั้น เป็นข้อปล้องสั้น ทรงพุ่มแผ่เป็นรัศมี แตกหน่อได้มาก ต้นแก่จะมีหน่อเล็กๆ ของต้นอ่อนแตกออกมา

ใบ

• ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่รอบต้นเป็นกระจุก (rosette)
• ใบหนาและยาว อวบน้ำ กว้าง 5-12 ซม. ยาว 30-80 ซม.
• สีเขียวอ่อนหรือเขียวเข้ม ใบอ่อนมีจุดสีขาว
• โคนใบใหญ่ ปลายใบแหลม
• ขอบใบหยักเป็นหนามแหลมเล็กๆ สีขาว เรียงห่างกัน
• ภายในใบเป็น วุ้นใส (gel) มีเมือกเหนียว 99.5% ของเนื้อวุ้นคือน้ำ

ดอก

• ออกดอกเป็นช่อกระจะที่ปลายยอด ก้านช่อดอกยาว 60-90 ซม.
• ดอกย่อยเป็นหลอดห้อยลง รูปแตร สีส้มอ่อนหรือแดงอมเหลือง
• กลีบดอกโคนเชื่อมกัน ปลายแยกเป็น 6 กลีบ เรียงเป็น 2 ชั้น
• ดอกบานจากล่างขึ้นบน กว้าง 7 มม. ยาว 2-3 ซม.
• ออกดอกในช่วงฤดูหนาวหรือฤดูร้อน

ผล

ผลแห้ง แตกได้ รูปกระสวย

สารสำคัญในว่านหางจระเข้

สรรพคุณและประโยชน์

สรรพคุณภายนอก

• รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก – บรรเทาอาการปวดแสบปวดร้อน ป้องกันรอยแผลเป็น
• บำรุงผิวพรรณ – ช่วยให้ผิวชุ่มชื้น ลดริ้วรอย
• รักษาสิว – ต้านแบคทีเรีย ลดการอักเสบ
• รักษาผิวไหม้แดด – ฤทธิ์เย็น ช่วยสมานผิว
• บำรุงเส้นผม – ลดผมร่วง ทำให้ผมนุ่มสลวย
• แก้ผื่นคัน แมลงกัดต่อย – ลดอาการบวม อักเสบ

สรรพคุณภายใน

• รักษาแผลในกระเพาะอาหาร – ลดกรด ปกป้องเยื่อบุกระเพาะ
• บรรเทาอาการกรดไหลย้อน – ลดการผลิตกรด
• ยาระบาย แก้ท้องผูก – กระตุ้นการบีบตัวของลำไส้
• รักษาสุขภาพช่องปาก – ลดคราบพลัค ป้องกันโรคเหงือก
• ลดระดับน้ำตาลในเลือด – ช่วยผู้ป่วยเบาหวาน

วิธีปลูกว่านหางจระเข้

การเตรียมดินและกระถาง

• ดิน: ดินร่วนซุย ปนทราย ระบายน้ำได้ดี ห้ามใช้ดินเหนียว
• กระถาง: ทรงลึก ปากกว้าง 1 ฟุตขึ้นไป มีรูระบายน้ำ
• ส่วนผสมดิน: ดินร่วน 2 ส่วน + ทราย 1 ส่วน + ปุ๋ยหมัก 1 ส่วน

การเลือกต้นพันธุ์

• ต้นที่มีใบยาวประมาณ 1 ฝ่ามือ หรือมีใบ 8-10 ใบ
• พันธุ์ที่นิยม: Aloe barbadensis Mill.

ขั้นตอนการปลูก

1. ขุดหลุมลึกประมาณ 10-20 ซม.
2. ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยอินทรีย์เล็กน้อยที่ก้นหลุม
3. นำต้นพันธุ์ลงปลูก ถมดินให้เสมอโคนต้น
4. รดน้ำพอชุ่ม รอดินแห้งก่อนรดครั้งต่อไป

การดูแลรักษา

การรดน้ำ

• หน้าฝน: ไม่จำเป็นต้องรดน้ำ
• หน้าแล้ง: รดน้ำวันละ 1-2 ครั้ง
• วิธีรด: ให้น้ำแบบฝอยกระจาย หรือรดที่โคนต้น
• ข้อห้าม: ห้ามรดราดลงบนต้น จะทำให้น้ำขังในกาบใบและเน่า
• ปล่อยให้ดินแห้งสนิทก่อนรดน้ำครั้งต่อไป

แสงแดด

• ชอบแสงแดดจัด ไม่ควรมีร่มเงา
• ต้องได้รับแสงแดดโดยตรงอย่างน้อย 6 ชั่วโมง/วัน

การให้ปุ๋ย

• ปุ๋ยคอก/ปุ๋ยหมัก: เดือนละครั้ง ปริมาณ 1-1.5 ตัน/ไร่/ปี
• ปุ๋ยเคมี: สูตร 30-5-5 แบ่งใส่ 2 เดือนต่อครั้ง อัตรา 60 กก./ไร่/ปี
• ข้อควรระวัง: อย่าให้ปุ๋ยมากเกินไป จะทำให้รากเน่า

การดูแลอื่นๆ

• พรวนดิน: หมั่นพรวนดินให้ร่วนซุย ถ้าดินแข็งน้ำจะซึมไม่ดี
• กลบโคนต้น: เมื่อลำต้นยืดสูงขึ้น ต้องกลบดินให้ชิดใบล่างสุด
• ถอนหน่อ: ถอนต้นเล็กๆ ทิ้งเมื่อแตกหน่อมาก

การขยายพันธุ์

1. การแยกหน่อ (วิธีที่นิยมที่สุด)

1. ใช้พลั่วหรือเสียมขุดหน่อที่มีความสูงประมาณ 20 ซม.
2. ใช้มีดคมตัดแยกออกจากต้นแม่
3. วางไว้ในที่ร่มเย็น 7-10 วัน จนรอยตัดแห้ง
4. นำไปปลูกในหลุมที่เตรียมไว้

2. การตัดเหง้า

1. ใช้มีดตัดลำต้น โดยให้มีตาหรือข้ออย่างน้อย 1 ตา
2. ผึ่งให้รอยตัดแห้ง
3. นำไปปักชำในดินร่วนผสมทราย

3. การปักชำยอด

ตัดยอดที่มีใบ 3-4 ใบ ผึ่งให้แห้ง แล้วนำไปปักชำ

4. การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ

ใช้ในการผลิตเชิงพาณิชย์ขนาดใหญ่

โรคและศัตรูพืช

โรคที่พบบ่อย

แมลงศัตรูพืช

ข้อควรระวังในการใช้

การใช้ภายนอก

• ทดสอบการแพ้ก่อน โดยทาบริเวณท้องแขนด้านใน รอดู 24 ชั่วโมง
• ล้างยางสีเหลืองออกให้สะอาด เพราะอาจทำให้แพ้
• ใช้วุ้นสดภายใน 6 ชั่วโมงหลังตัด
• วุ้นไม่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อ ควรทำความสะอาดก่อนใช้

การรับประทาน

• ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ – อาจทำให้แท้งได้
• ห้ามใช้ในผู้มีประจำเดือน
• ห้ามใช้ในผู้ป่วยริดสีดวงทวาร
• ไม่ควรรับประทานปริมาณมากหรือติดต่อกันนาน
• อาจมีผลข้างเคียง: ปวดท้อง ท้องเสีย
• ระวังการใช้ร่วมกับยาเบาหวาน ยาหัวใจ ยาขับปัสสาวะ
• ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี

สูตรการใช้ประโยชน์

สูตรพอกหน้าบำรุงผิว

1. เลือกใบล่างสุดที่อวบใหญ่ อายุมากกว่า 1 ปี
2. ล้างน้ำให้สะอาด ปอกเปลือกออก
3. ขูดวุ้นใส ล้างยางสีเหลืองออก
4. บดหรือปั่นให้ละเอียด
5. ทาบนใบหน้า ทิ้งไว้ 15-20 นาที แล้วล้างออก

สูตรรักษาแผลไฟไหม้

1. ล้างแผลด้วยน้ำสะอาด
2. ตัดใบว่านหางจระเข้สด ล้างสะอาด
3. ผ่าใบ ขูดวุ้นใส
4. ทาวุ้นบนแผลบางๆ วันละ 2-3 ครั้ง

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

1. ว่านหางจระเข้กินสดได้ไหม?

ได้ครับ แต่ต้องล้างยางสีเหลือง (Anthraquinone) ออกให้หมดก่อน เพราะอาจทำให้ท้องเสียหรือแพ้ได้ ควรรับประทานในปริมาณพอเหมาะ และไม่ควรกินติดต่อกันนานเกินไป

2. ว่านหางจระเข้ปลูกในบ้านได้ไหม?

ได้ครับ แต่ต้องวางในที่ที่ได้รับแสงแดดเพียงพอ อย่างน้อย 6 ชั่วโมงต่อวัน หรือวางริมหน้าต่างที่มีแสงส่องถึง และระวังอย่ารดน้ำมากเกินไป

3. ทำไมว่านหางจระเข้ใบเหลือง?

สาเหตุหลักคือรดน้ำมากเกินไปจนรากเน่า หรือดินระบายน้ำไม่ดี วิธีแก้คือลดการรดน้ำ ตรวจสอบดินให้ระบายน้ำได้ดี และอาจต้องเปลี่ยนดินใหม่

4. ว่านหางจระเข้รดน้ำบ่อยแค่ไหน?

รดน้ำเมื่อดินแห้งสนิทเท่านั้น โดยทั่วไปหน้าร้อนรดสัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง หน้าฝนอาจไม่ต้องรดเลย ใช้นิ้วจิ้มลงในดินลึก 2 นิ้ว ถ้ายังชื้นอยู่ยังไม่ต้องรด

5. ว่านหางจระเข้มีพิษต่อสัตว์เลี้ยงไหม?

มีพิษเล็กน้อยต่อสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะแมวและสุนัข หากกินเข้าไปอาจทำให้ท้องเสีย อาเจียน หรือซึม ควรวางให้ห่างจากสัตว์เลี้ยง

6. ว่านหางจระเข้ทาหน้าทุกวันได้ไหม?

ได้ครับ แต่ควรทดสอบการแพ้ก่อน และล้างยางออกให้สะอาด สำหรับบางคนที่ผิวบอบบาง อาจใช้วันเว้นวันจะดีกว่า

7. ว่านหางจระเข้ช่วยรักษาสิวได้จริงไหม?

ช่วยได้ครับ เพราะมีสารต้านแบคทีเรียและลดการอักเสบ แต่ได้ผลดีกับสิวอักเสบมากกว่าสิวหัวดำหรือสิวอุดตัน

8. ว่านหางจระเข้กี่ปีถึงจะตัดใช้ได้?

ต้นที่มีอายุ 1 ปีขึ้นไปจึงจะมีสารสำคัญเพียงพอ และควรเลือกตัดใบล่างสุดที่อวบใหญ่ เพราะมีวุ้นมากที่สุด

9. ว่านหางจระเข้ปลูกแดดจัดหรือร่มเงา?

ชอบแดดจัด ควรได้รับแสงแดดโดยตรงอย่างน้อย 6 ชั่วโมงต่อวัน ถ้าปลูกในร่มเงาต้นจะไม่แข็งแรงและมีวุ้นน้อย

10. ว่านหางจระเข้ใบเหี่ยวแก้อย่างไร?

ตรวจสอบว่ารดน้ำน้อยเกินไปหรือมากเกินไป ถ้าดินแห้งมากให้รดน้ำ ถ้าดินชื้นตลอดให้หยุดรดและตรวจดูว่ารากเน่าหรือไม่ อาจต้องเปลี่ยนดินและกระถางใหม่

บทความที่เกี่ยวข้อง

• สมุนไพรไทย – ขมิ้นชัน, ฟ้าทะลายโจร, กระชาย
• พืชอวบน้ำ – กระบองเพชร, เอคีเวอเรีย
• โรครากเน่า – สาเหตุและวิธีรักษา
• เพลี้ยแป้ง – การป้องกันและกำจัด
• คู่มือการรดน้ำ – เทคนิคการรดน้ำที่ถูกต้อง

อัปเดตล่าสุด: ธันวาคม 2025

© KASETIDEA – สงวนลิขสิทธิ์

💧 การรดน้ำ

รดน้ำน้อย สัปดาห์ละครั้ง รอให้ดินแห้งสนิทก่อนรดน้ำครั้งต่อไป

☀️ แสงแดด

ต้องการแสงแดดโดยตรง วางกลางแจ้งหรือหน้าต่างที่ได้รับแสงแดดเต็มที่

🌱 ดินที่เหมาะสม

ดินร่วนซุย ปนทราย ระบายน้ำดี (ดินร่วน 2 ส่วน + ทราย 1 ส่วน + ปุ๋ยหมัก 1 ส่วน)

🌡️ อุณหภูมิ

20-35°C (ทนร้อนได้ดี ไม่ทนหนาวจัด)

💨 ความชื้น

ความชื้นต่ำ (30-40%) เหมาะกับพืชทะเลทราย

🌾 การให้ปุ๋ย

ปุ๋ยคอก/ปุ๋ยหมัก เดือนละครั้ง หรือปุ๋ยเคมีสูตร 30-5-5 แบ่งใส่ 2 เดือนต่อครั้ง

✂️ การตัดแต่ง

ตัดใบล่างที่แก่หรือแห้งออก ถอนหน่อที่มากเกินไป

🪴 การย้ายกระถาง

เปลี่ยนกระถางเมื่อต้นสูงเท่ากับกระถาง กระถางใหม่ควรมีขนาด 3 เท่าของก้อนดินราก

🌱 การขยายพันธุ์

1. แยกหน่อ - วิธีที่นิยมที่สุด ใช้หน่อสูง 20 ซม. ผึ่งให้แห้ง 7-10 วัน แล้วปลูก
2. ตัดเหง้า - ตัดลำต้นให้มีตาอย่างน้อย 1 ตา ผึ่งแห้งแล้วปักชำ
3. ปักชำยอด - ตัดยอดที่มีใบ 3-4 ใบ
4. เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ - สำหรับการผลิตเชิงพาณิชย์

ภายนอก: รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก, บำรุงผิว, รักษาสิว, รักษาผิวไหม้แดด, บำรุงเส้นผม, แก้ผื่นคัน แมลงกัดต่อย
ภายใน: รักษาแผลในกระเพาะอาหาร, บรรเทากรดไหลย้อน, ยาระบาย, รักษาสุขภาพช่องปาก, ลดน้ำตาลในเลือด